Да гісторыі Смалянаў (Аршанскі раён)
Адшукаўся цікавы дакумент ад 16 кастрычніка 1625 года – тэстамент (“завещание”) віцебскага шляхціча Пётры Чэлінскага. Уласна кажучы, сэнс паперы даволі трывіяльны – апошняя воля паміраючага адносна рухомай і нерухомай маёмасьці, спадкаемцаў, апекі над непаўналетнімі ды г.д. Зацікавілі дэталі. Трэба пачаць з таго, што Пётра Чэлінскі быў цяжка паранены стрэлам з рушніцы ў залі паседжэньняў Менскага земскага суда.
 Узброеная сутычка стала вынікам спрэчкі паміж Кшыштафам Завішам і Сямёнам Самуэлем Сангушкам (князем Ковельскім, уладальнікам Смалянаў), да партыі…

Смаляны вядомыя недзе з 15-га стагоддзя, аднак сапраўдны росквіт месца пачаўся з пераходу ва уладаньне гетмана літоўскага, кашталяна віленскага і ваяводы трокскага Канстанціна Астрожскага (1522). Нажаль яго сын Ілья Канстанцінавіч не пакінуў спадкаемцаў, таму Смаляны перайшлі у валоданьне скарбу Вялікага Князтва. У 1543 годзе каралеўскім прывілеем Смаляны падараваныя збегламу ад маскавітаў князю Андрэю Курбскаму. Апошні, добра ведаючы, што мудак №4 парве сабе дупу, але адпомсьціць за здраду, адмовіўся ад гэткага падарунка. Дапамог Курбскаму стараста свіслацкі Васіль Сангушка, прапанаваўшы…

Сёньня беларусы, што трымаюцца сваёй нацыянальнай традыцыі і шануюць памяць продкаў, адзначаюць г.з. Траецкія альбо Стаўраўскія Дзяды.



“У хаце дыхае аерам, маем.
Схаваўшы цень свой пад крысо,
Дзяды
Траецкія прыйшлі.
Мы іх прымаем,
Чым маем:
— Хоць спачніце…

      За 1640 г. Ноябрь, день 28. зафиксирована «Протестацыя его милости пана Яна Лисовского, подвоеводзего Полоцкого, на пана мещанина и бурмистровича Полоцкого Крыштофа Старымовича о якись чары презъ данье зъ дому его таракановъ пани Чеславской.» 
      Суть дела заключается в следующем: Лисовский обвиняет Старымовича в сговоре с пани Чеславской с целью нанести ему вред путём чародейства посредством тараканов. Якобы Старымович, имея против Лисовского злой умысел, «…недбаючы и не огледаючы се на Пана Бога и на сумненьне свое,… таракановъ накладшы у кгарнецъ…, малжонце земенина господарского…

       Если бы меня спросили ещё позавчера, что я думаю насчёт возможности бракоразводного процесса в среде полоцких мещан 17-го века, то скорее всего я бы ответил, что это невозможно в принципе. Не то чтобы я это твёрдо знал, просто как-то в мозгу не укладывается, что в обществе, где по обвинению в чародействе на раз приговаривали к сожжению, могла существовать цивилизованная форма расторжения брака. И тем не менее, это – факт: и существовала, и практиковалась.
       За 3 февраля 1638 г. зафиксирована жалоба мещан полоцких Василия Паука и жены его Веры Астафьевны (в девичестве Наплющанки) на…